Hoe konden de grootste internationale successen van het Hongaarse voetbal uitgerekend plaats vinden binnen een grimmig politiek klimaat? En waren de Magische Magyaren eigenlijk wel zo goed als men dacht? Vragen waarop een antwoord werd gegeven op donderdagavond 14 oktober 2010, ruim een halve eeuw na de ontmanteling van het ‘Gouden Team’.
László Marácz, universitair docent Oost-Europese studies en Sandor Popovics, voormalig Hongaars voetballer en trainer, gingen met interessante bijdragen nader in op de achtergronden van het Hongaarse nationale voetbalteam uit de jaren vijftig en het brein van het elftal: de legendarische Ferenç Puskás. Ook werd een koppeling gemaakt met de gespannen politieke situatie in het land.
//DOORBRAAK//
Tim Baas, reporter van het magazine “Most Magyarul!’ schetste in zijn inleiding de definitieve doorbraak van het Hongaarse voetbal. Die doorbraak vond plaats op 25 november 1953 in Engeland. De Engelsen, tot die dag nog ongeslagen op Wembley tegen een ploeg van het ‘vasteland’, werden in de ‘Wedstrijd van de Eeuw’ met maar liefst 3-6 weggezet. De mannen van regisseur Ferenç Puskás namen vanaf de aftrap het initiatief. De Engelsen schoten 5 keer op doel, de Hongaren 35 keer.
Winnen op Wembley, met mooi voetbal. Een verovering in een tijd zonder internet en Studio Sport. Radioverslaggevers en journalisten hadden de nobele taak om het spel van de Hongaren tot in detail te beschrijven. Niet de uitslag, maar de manier waarop er werd gewonnen, trok de meeste aandacht. Het elftal kreeg als bijnaam ‘Magic Magyars’. Puskás werd omgedoopt tot ‘The Galloping Major’. De pers karakteriseerde de wedstrijd als ‘Industrie versus kunst’.
//OPKOMST COMMUNISME//
László Marácz ging vervolgens in op het bijzondere politieke klimaat waarbinnen de successen van het elftal plaats vonden, namelijk de opkomst van het communisme. Na de Tweede Wereldoorlog was Hongarije achter het IJzeren Gordijn beland en stond onder invloed van de Sovjet-Unie met aan het roer Jozef Stalin. Tegen die politieke achtergrond boekte het Hongaarse voetbal grote successen.
De gehele Hongaarse samenleving ging gebukt onder het communistisch regime. Honderdduizenden Hongaren zaten gevangen. Tweeduizend mensen werden geëxecuteerd. Partijleider Rakosi regeerde met ijzeren hand. Pas nadat Imre Nagy in 1953 de leiding over het land had overgenomen keerde de gematigdheid enigszins terug.
//PROFFESIONALS AVANT LA LETTRE//
Het regime hoopte dat door voetbal, een soort emotionele identificatie zou ontstaan met de staat. Het liet in Boedapest een stadion bouwen waar ruim honderdduizend mensen in konden. De voetballers werden vooral gezien als een instrument om de ideologie mee uit te dragen. Tegelijkertijd hadden ze privileges, en werden door László Marácz daarom aangeduid als ‘professionals avant la lettre’.
Toch schepte het communisme ook het klimaat voor de ontwikkeling van topsport. Er werd een nieuwe competitie georganiseerd die zich met name afspeelde in de hoofdstad Boedapest. Onder leiding van de succesvolle bondscoach Gusztav Sebes, werd het Hongaarse voetbal steeds verder geprofessionaliseerd. Zo werd scouting doorgevoerd en trainingscursussen opgezet in het hele land.
//HONGAARSE OPSTAND//
Het volk zag voetbal juist als een manier om aan de dagelijkse politieke dwang te ontsnappen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld kunst, film en literatuur leek voetbal nog een onpartijdige vorm van ontspanning. Het was juist daarom wrang dat de kortstondige val van het communisme, tijdens de Hongaarse opstand van 1956, ook leidde tot de val van het ‘Gouden Team’.
De Hongaarse Opstand was een massale volksopstand die duurde van 23 oktober tot 10 november 1956. De opstand ontstond spontaan en was gericht tegen het stalinistische bewind in Hongarije. Het begon als een vreedzame betoging van enkele duizenden studenten, maar vond snel aansluiting bij anderen. Uiteindelijk werd de opstand bloedig neergeslagen door de Russen.
//HONGAARS VLUCHTELING//
Sandor Popovics moest zijn bijdrage ongewild omvormen tot een improvisatie, maar juist daardoor kreeg de avond een extra dimensie. Popovics werd geboren in 1939 in Hongarije en ontvluchte het land in 1960. Het bracht hem uiteindelijk in Nederland waar hij voetballer werd van o.a. Sparta en trainer was bij onder meer De Graafschap, NEC, Cambuur, Excelsior en Eindhoven.
Als kind zag hij op 23 november 1954 in Boedapest de legendarische wedstrijd Hongarije–Engeland (7-1). Popovics kwam in die periode vier keer uit voor het Hongaars jeugdelftal in wedstrijden tegen Oostenrijk, Zweden, Joegoslavië en Italië. Dit waren ‘voorwedstrijden‘ gespeeld voor vaak meer dan 80.000 toeschouwers, die plaats vonden voordat de Magische Magyaren zelf aantraden.
//VERHALEN OVER PUSKAS//
Sandor Popovics heeft de sterren van toen persoonlijk ontmoet. Het jeugdelftal van Hongarije verbleef vaak in dezelfde hotels als het echte nationale elftal. Hij vertelt over de status van Ferenc Puskas: ‘Hij kon alles maken’. Zo blijkt Puskas ook goed te hebben gesmokkeld. ‘Koffie, verdovende middelen, alles kreeg hij over de grens’.
Ook in zijn latere leven als trainer volgen ontmoetingen met Puskas. Op een oude foto zien we Popovics en Puskas gebroederlijk naast elkaar poseren. En tot slot, om de herinnering aan de 'The Galloping Major’ nog levendiger te maken, begint hij aan een dribbel met een denkbeeldige bal richting het raam. ‘Kijk’, zegt hij: ‘Ik ben Puskas’.
//WERELDKAMPIOEN NOSTALGIE//
De conclusie van Sandor Popovics is somber, maar realistisch. ‘De vroegere vedetten van toen zijn bijna allemaal dood en het Hongaarse voetbal ook’. Het land steunt nog altijd op die ene succesvolle periode meer dan vijftig jaar geleden, de laatste deelname aan het WK-voetbal dateert van 1986. Misschien dat Hongarije zich kan kwalificeren voor het EK van 2012, daarvoor moet het echter eerst twee keer de strijd aan binden met Nederland.
Zelfs de prestaties van de Magische Magyaren worden door Sandor Popovics kritisch beoordeeld. ‘Je moet je afvragen of wij zo goed waren, of de concurrentie zo slecht. De Hongaren die op Wembley wonnen waren staatsamateurs, maar leefden als profs, de Engelsen waren echte amateurs. Het was eigenlijk een oneerlijke strijd. Het is echt zo: wij zijn wereldkampioen nostalgie.’
//ARTIKEL VOETBAL INTERNATIONAL//
László Marácz, universitair docent Oost-Europese studies en Sandor Popovics, voormalig Hongaars voetballer en trainer, gingen met interessante bijdragen nader in op de achtergronden van het Hongaarse nationale voetbalteam uit de jaren vijftig en het brein van het elftal: de legendarische Ferenç Puskás. Ook werd een koppeling gemaakt met de gespannen politieke situatie in het land.
//DOORBRAAK//
Tim Baas, reporter van het magazine “Most Magyarul!’ schetste in zijn inleiding de definitieve doorbraak van het Hongaarse voetbal. Die doorbraak vond plaats op 25 november 1953 in Engeland. De Engelsen, tot die dag nog ongeslagen op Wembley tegen een ploeg van het ‘vasteland’, werden in de ‘Wedstrijd van de Eeuw’ met maar liefst 3-6 weggezet. De mannen van regisseur Ferenç Puskás namen vanaf de aftrap het initiatief. De Engelsen schoten 5 keer op doel, de Hongaren 35 keer.
Winnen op Wembley, met mooi voetbal. Een verovering in een tijd zonder internet en Studio Sport. Radioverslaggevers en journalisten hadden de nobele taak om het spel van de Hongaren tot in detail te beschrijven. Niet de uitslag, maar de manier waarop er werd gewonnen, trok de meeste aandacht. Het elftal kreeg als bijnaam ‘Magic Magyars’. Puskás werd omgedoopt tot ‘The Galloping Major’. De pers karakteriseerde de wedstrijd als ‘Industrie versus kunst’.
//OPKOMST COMMUNISME//
László Marácz ging vervolgens in op het bijzondere politieke klimaat waarbinnen de successen van het elftal plaats vonden, namelijk de opkomst van het communisme. Na de Tweede Wereldoorlog was Hongarije achter het IJzeren Gordijn beland en stond onder invloed van de Sovjet-Unie met aan het roer Jozef Stalin. Tegen die politieke achtergrond boekte het Hongaarse voetbal grote successen.
De gehele Hongaarse samenleving ging gebukt onder het communistisch regime. Honderdduizenden Hongaren zaten gevangen. Tweeduizend mensen werden geëxecuteerd. Partijleider Rakosi regeerde met ijzeren hand. Pas nadat Imre Nagy in 1953 de leiding over het land had overgenomen keerde de gematigdheid enigszins terug.
//PROFFESIONALS AVANT LA LETTRE//
Het regime hoopte dat door voetbal, een soort emotionele identificatie zou ontstaan met de staat. Het liet in Boedapest een stadion bouwen waar ruim honderdduizend mensen in konden. De voetballers werden vooral gezien als een instrument om de ideologie mee uit te dragen. Tegelijkertijd hadden ze privileges, en werden door László Marácz daarom aangeduid als ‘professionals avant la lettre’.
Toch schepte het communisme ook het klimaat voor de ontwikkeling van topsport. Er werd een nieuwe competitie georganiseerd die zich met name afspeelde in de hoofdstad Boedapest. Onder leiding van de succesvolle bondscoach Gusztav Sebes, werd het Hongaarse voetbal steeds verder geprofessionaliseerd. Zo werd scouting doorgevoerd en trainingscursussen opgezet in het hele land.
//HONGAARSE OPSTAND//
Het volk zag voetbal juist als een manier om aan de dagelijkse politieke dwang te ontsnappen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld kunst, film en literatuur leek voetbal nog een onpartijdige vorm van ontspanning. Het was juist daarom wrang dat de kortstondige val van het communisme, tijdens de Hongaarse opstand van 1956, ook leidde tot de val van het ‘Gouden Team’.
De Hongaarse Opstand was een massale volksopstand die duurde van 23 oktober tot 10 november 1956. De opstand ontstond spontaan en was gericht tegen het stalinistische bewind in Hongarije. Het begon als een vreedzame betoging van enkele duizenden studenten, maar vond snel aansluiting bij anderen. Uiteindelijk werd de opstand bloedig neergeslagen door de Russen.
//HONGAARS VLUCHTELING//
Sandor Popovics moest zijn bijdrage ongewild omvormen tot een improvisatie, maar juist daardoor kreeg de avond een extra dimensie. Popovics werd geboren in 1939 in Hongarije en ontvluchte het land in 1960. Het bracht hem uiteindelijk in Nederland waar hij voetballer werd van o.a. Sparta en trainer was bij onder meer De Graafschap, NEC, Cambuur, Excelsior en Eindhoven.
Als kind zag hij op 23 november 1954 in Boedapest de legendarische wedstrijd Hongarije–Engeland (7-1). Popovics kwam in die periode vier keer uit voor het Hongaars jeugdelftal in wedstrijden tegen Oostenrijk, Zweden, Joegoslavië en Italië. Dit waren ‘voorwedstrijden‘ gespeeld voor vaak meer dan 80.000 toeschouwers, die plaats vonden voordat de Magische Magyaren zelf aantraden.
//VERHALEN OVER PUSKAS//
Sandor Popovics heeft de sterren van toen persoonlijk ontmoet. Het jeugdelftal van Hongarije verbleef vaak in dezelfde hotels als het echte nationale elftal. Hij vertelt over de status van Ferenc Puskas: ‘Hij kon alles maken’. Zo blijkt Puskas ook goed te hebben gesmokkeld. ‘Koffie, verdovende middelen, alles kreeg hij over de grens’.
Ook in zijn latere leven als trainer volgen ontmoetingen met Puskas. Op een oude foto zien we Popovics en Puskas gebroederlijk naast elkaar poseren. En tot slot, om de herinnering aan de 'The Galloping Major’ nog levendiger te maken, begint hij aan een dribbel met een denkbeeldige bal richting het raam. ‘Kijk’, zegt hij: ‘Ik ben Puskas’.
//WERELDKAMPIOEN NOSTALGIE//
De conclusie van Sandor Popovics is somber, maar realistisch. ‘De vroegere vedetten van toen zijn bijna allemaal dood en het Hongaarse voetbal ook’. Het land steunt nog altijd op die ene succesvolle periode meer dan vijftig jaar geleden, de laatste deelname aan het WK-voetbal dateert van 1986. Misschien dat Hongarije zich kan kwalificeren voor het EK van 2012, daarvoor moet het echter eerst twee keer de strijd aan binden met Nederland.
Zelfs de prestaties van de Magische Magyaren worden door Sandor Popovics kritisch beoordeeld. ‘Je moet je afvragen of wij zo goed waren, of de concurrentie zo slecht. De Hongaren die op Wembley wonnen waren staatsamateurs, maar leefden als profs, de Engelsen waren echte amateurs. Het was eigenlijk een oneerlijke strijd. Het is echt zo: wij zijn wereldkampioen nostalgie.’
//ARTIKEL VOETBAL INTERNATIONAL//
DVD ‘Puskas Hungary’
Speelduur: ca. 2 uur
Ondertiteling: Engels
Bestellen: puskasdvd@gmail.com
Kosten: € 27.95 (inclusief verzendkosten)
Vermelden: naam
Rekeningnummer: 41 29 94 089
T.a.v: Tordai Consulting te Amsterdam.
